Welke waarden kunnen toegekend worden aan een nalatenschap?

Kunsthistorische waarde

De nalatenschap heeft een kunsthistorische waarde wanneer het bovenop de historische waarde, ook getuigt van een kunstzinnigheid of creativiteit, in idee, vorm of functie. Daarnaast heeft een nalatenschap ook een kunsthistorische waarde wanneer het een goed voorbeeld is van het werk van een bepaalde kunstenaar, ontwerper of architect.

Vragen als ‘Wat is de positie/ waarde/ belang van de kunstenaar binnen het kunstenveld?’ en ‘Van welke artistiek netwerk(en) maakt de kunstenaar deel uit?’ bepalen mee de kunsthistorische waarde.

Intrinsieke waarde

De nalatenschap heeft een intrinsieke waarde wanneer het een bijzondere kwaliteit, bezit en/of getuigt van een vernieuwende techniek en/of vakmanschap of interessant experiment.

Een voorbeeld van het toekennen van een intrinsieke waarde binnen een artistieke nalatenschap: In het atelier van de kunstenaar kunnen er schetsen bewaard zijn, die niet commercieel zijn, maar wel een diep inzicht geven in het creatieve proces van de kunstenaar. Deze schetsen hebben een intrinsieke waarde omdat ze de essentie van de artistieke praktijk en het vakmanschap van de kunstenaar weerspiegelen.

Sociaal-maatschappelijke waarde

Dit is de actuele, sociale, religieuze, politieke, maatschappelijke of spirituele betekenis van een nalatenschap voor een groep of gemeenschap. Een nalatenschap heeft onder meer een sociaal-maatschappelijke waarde wanneer het mensen aanspreekt dankzij een dergelijke politieke of andere relevantie of als het het bewustzijn voor specifieke culturele en historische onderwerpen van een specifieke groep in de maatschappij verhoogt.

Gebruikswaarde

De gebruikswaarde heeft betrekking op het feitelijke, actuele gebruik van de nalatenschap, waaronder de wetenschappelijke -, educatieve – en evenementiële waarden. Deze waarden hebben ook een impact op de verdere ontsluiting en de toegankelijkheid van de nalatenschap.

Wetenschappelijke waarde

De nalatenschap heeft een wetenschappelijk waarde wanneer er onderzoekspotentieel is. Hierbij kun je bijvoorbeeld de vraag stellen of er een onderzoek wordt uitgevoerd op het archief, het oeuvre of het leven van de kunstenaar. Wat zijn de wetenschappelijke valorisatiemogelijkheden?

Educatieve waarde

De nalatenschap heeft een educatieve waarde wanneer er mogelijkheden zijn voor het onderwijs. De nalatenschap kan op verschillende manieren gebruikt worden binnen educatieve doeleinden, bijvoorbeeld voor het aanleren van een specifieke techniek.

Vragen als ‘Kan de nalatenschap gebruikt worden voor educatieve doeleinden?’ en ‘Past het in de lopende onderwijsinitiatieven?’ kunnen deze waarde mee bepalen.

Evenementiële waarde

Wanneer de nalatenschap grondstof biedt voor lopende en/of nieuwe (publiek)projecten heeft het een evenementiële waarde. Hierbij kan je een antwoord bieden op de vragen ‘Van welke (lopende) projecten kan de nalatenschap deel uitmaken?’ en ‘Is de nalatenschap inzetbaar voor publiekgerichte activiteiten?’.

Economische waarde

Voor de economische waarde wordt er gekeken naar de financiële waarde van de nalatenschap voor onder meer verkoop. Zo bezit elk oeuvre en archief van een kunstenaar een zekere marktpotentieel.

Criteria

Het toekennen van enkele waarden, aan een (artistieke) nalatenschap, gebeurt niet willekeurig, maar aan de hand van vastgelegde criteria binnen een vergelijkings- of referentiekader. De waardering wordt onderbouwd door beredeneerde argumenten. Voor de waardering zijn de criteria gebonden aan de methode die je kiest en aan wat je waardeert. In het waarderingskader van CKV worden deze criteria onderverdeelt in vier clusters: de cultuurhistorische -, sociaal-maatschappelijke -, gebruikswaarde en comparatieve criteria. Bij de laatste cluster wordt niet alleen ingegaan op de economische waarde, maar ook op de herkomst, het veldbelang van de kunstenaar en de materiële staat van de artistieke nalatenschap.

Het vastleggen van waarden en het potentieel belang van de nalatenschap kan uitgedrukt worden op diverse manieren. Bijvoorbeeld via een score, die beargumenteert wordt aan de hand van een waardestelling (statement of significance). Belangrijk is dat aan begin van de waardering ook het gewicht van de criteria en waarden worden vastgelegd. Zo ga je kijken naar hoe zwaar je de verschillende onderdelen gaat laten doorwegen binnen het waarderingsproces.

Wil je verder lezen? Ga terug naar het Kennisdossier ‘Nalatenschappen’.