Tegen de onmacht van de kunst: het archief van Ruimte Morguen

Morguen vzw werd opgericht in 1979 naar aanleiding van een straatproject met de bewoners van de Bleekhofbuurt in Borgerhout, Antwerpen. Het initiatief voor dit project werd genomen door een aantal kunstenaars waaronder Marc Schepers, Luc Tuymans, Leen Derks en Jacques Sonck.

‘Morguen’ is een neologisme, een samentrekking van twee woorden: ‘morgue’ en ‘morgen’. Het vertrekt van de idee dat het heden enkel als restant of als kadaver verder leeft in de toekomst. Het beschouwt de relicten van het heden als een ‘vanitas’. Hierdoor werden beweging en verandering door de tijd een vast programmapunt wat resulteerde in een dialectische werkwijze.
Een stap in de ontwikkeling van dit programma was het oprichten van een vaste tentoonstellingsruimte, Ruimte Morguen, in 1982. In hun manifest uit datzelfde jaar stelden ze dat de ruimte bedoeld was “tegen de onmacht van de kunst, haar onmogelijkheid, haar onhoudbaarheid, haar elitarisme, aan onderworpenheid aan de macht”. De ruimte was aanvankelijk gevestigd in de Van der Keilenstraat in Borgerhout en verhuisde wat later naar de Waalsekaai 21-22 op het Antwerpse Zuid.

Het thema van de eerste Morguenprojecten oriënteerde zich rond wat de groep ‘actuele volkskunst’ noemde. Actuele volkskunst was een begrip dat ingegeven werd door het Duitse tijdschrift Volksfoto. Zeitung für Fotografie van Andreas Seltzer en Dieter Hacker en de werking van de Produzenten Galerieën die toen vooral actief waren in de toenmalige Bondsrepubliek Duitsland. Aldus fungeerde in de talrijke tentoonstellingen en projecten van Ruimte Morguen het sociale en de stedelijke omgeving als een uitgangspunt. De lijst met kunstenaars die er tentoonstelden is lang: onder meer B. J. Blume, Didier Bay, Eberhard Bosslet, Werner Klotz, Luc Tuymans, Paul Van Biervliet, Ria Pacquée, Nadine Tasseel, Marcel Van Maele, Paul De Vylder en oprichter Marc Schepers zelf.
De activiteiten van Ruimte Morguen zijn divers, maar steeds stond het sociale centraal, getuige daarvan onder meer de sociale en artistieke projecten die ze sinds 2002 in de sociale hoogbouwwijk Europark op Antwerpen-Linkeroever organiseerden.

Marc Schepers besloot om in 2020 een punt te zetten achter Ruimte Morguen. Hij was ondertussen 68 en financieel was het niet altijd vanzelfsprekend om de zaken lopende te houden. Het goed bewaarde archief werd overgedragen aan het M HKA.

Marc Schepers zal het archief in samenwerking met CKV nader ontsluiten. Het archief bestaat uit tal van archiefdozen met documentatie over kunstenaars, ringmappen met chronologisch geordende archivalia per tentoonstelling en kunstenaar, briefwisseling, uitnodigingen, publicaties en audiovisueel materiaal zoals foto’s, video en geluidscassettes. Het gaat in totaal om 16 verhuisdozen en 150 GB aan digitaal archief. CKV vroeg Marc Schepers alvast enkele dozen te openen en bepaalde stukken van context te voorzien. Dit ‘unboxing the archive’-gesprek werd opgenomen en kadert in een breder traject dat CKV in 2021 opstartte rond oral history.

Meer weten over Ruimte Morguen? Tijdschrift HART had een gesprek met Marc Schepers (nr. 214, juni 2021).

(JS)