Archief Luc Deleu / T.O.P. office

T.O.P. office (the Turn-On Planning Office) is een architectuur- en stadspanningscollectief dat in 1970 is opgericht op instigatie van Luc Deleu (1944). In datzelfde jaar houdt Deleu ook zijn eerste solotentoonstelling: hij neemt dan afscheid van de architectuur in de zelf-georganiseerde Antwerpse galerij ‘Vacuum voor nieuwe dimensies’. Tot op heden heeft hij noch de architectuur, noch de kunst opgegeven. Hij ziet beide als nauw verwante manifestaties van het denken; ‘ik ben een kunstenaar, omdat ik een architect ben.’

T.O.P. Office is steeds radicaal gericht geweest op het verhogen van het potentieel tot maatschappelijke reflectie en dit op zeer diverse manieren. Deleu is om te beginnen een krachtige aanwezigheid in de Vlaamse en Belgische architectuurscène, met legendarische confrontaties met de orde van architecten, en met tegendraadse inzichten die generaties architectuurstudenten hebben gevormd en het architectuurdebat intraveneus beïnvloed – onder meer de nu zo populaire notie ‘ontwerpend onderzoek’ werd door hem gelanceerd. Het koninginnenstuk van deze kritisch-discursieve capaciteit is zijn in 1980 gepubliceerd ’Orbanistisch Manifest’ dat een stedenbouwkundig denken op wereldschaal bepleit.

Dit denken leidt ook tot over vele jaren lopende maatschappelijk-stedenbouwkundige reflectieruimten zoals VIP-City, die de locatie zijn van zowel heterodox onderzoek, als van radicale beelden zoals het ‘gelijkmatig over de wereldbevolking verdelen van de bewoonbare oppervlakte’ en van in allerlei vormen operationeel uitgewerkte toepassingen waardoor een dergelijk systeem zou kunnen functioneren.

De radicale ‘Orbanistische’ beeldvoorstellen bestaan niet enkel binnen deze grote kaders maar ook autonoom erbuiten. Ze bestaan zowel in plan- of maquettevorm als in reële acties, zoals bij de oefeningen in schaal en perspectief of de containerconstructies.

Ze zijn verwant aan de – binnen of buiten het kader van wedstrijden – gelanceerde concrete planologische of architecturale zetten.

Dat alles zou haast doen vergeten dat T.O.P. office ook een solide capaciteit als realiserend architectenbureau heeft; de kritische consistentie van het bureau lijkt in het verleden ook aanleiding te zijn geweest voor het architectuurveld om deze mogelijkheid te ‘vergeten’.

Dit alles betreft intrinsiek-architecturale en stedenbouwkundige inhouden. Toch zijn de beeldende kunst voor Deleu en T.O.P. office steeds een cruciaal veld geweest. Het informeerde houding en methodologieën en het was de bestemmeling voor een belangrijk deel van de praktijk. De output van dit deel heeft daardoor ook het beeldende kunstsysteem als vormgevingskader. Veel van de radicale beeldvoorstellen, maar ook de publieke presentaties van architecturaal-planologische zetten en van maatschappelijk-stedenbouwkundige reflectieruimten vonden plaats binnen de beeldende kunstruimte en worden ook hierbinnen gedistribueerd en geborgd. Ze kunnen en moeten daarom in zekere mate worden gezien als deel van deze beeldende kunstruimte.

Het CKV onderzoekt samen met het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) hoe op duurzame wijze zorg te dragen voor het archief, kennis en ideeëngoed van Luc Deleu / T.O.P. office.  Het doet dat in dialoog met T.O.P. office: Luc Deleu – Laurette Gillemot – Steven Van den Bergh – Isabelle De Smet.
Wat zijn mogelijkheden om een nalatenschap te organiseren? Wat kan in publiek domein blijven en hoe kan een nalatenschap de onderligger zijn om de praktijk te voeden, zowel van T.O.P. office als van andere kunstenaars en ontwerpers? Het organiseerde daartoe diverse bijeenkomsten tussen T.O.P. office, CKV/M HKA en VAi. Tijdens twee besloten studienamiddagen (2019) werden tevens actoren uit de academische, architectuur- en beeldende kunstveld betrokken om in breder verband naar antwoorden te zoeken omtrent het borgen en valoriseren van het archief.
Het traject leidt in 2021 tot een overzichtstentoonstelling in de Singel, een boekpublicatie, en een archiefpresentatie in M HKA.

(JS)