Het archief als deel van het oeuvre

Artistieke nalatenschap van kunstenaarsduo Jadran Sturm & Åsa Lie 

In september 2024 startte het pilootproject Nalatenschappen Kunstenerfgoed rond de nalatenschap van het kunstenaarsduo Jadran Sturm (1957-2019) & Åsa Lie (1959°). CKV treedt hierbij op als partner en ondersteunt Åsa Lie en haar dochter Merzedes Sturm-Lie bij het in kaart brengen en ontsluiten van de artistieke nalatenschap. Dit pilootproject is een van de dertien geselecteerde projecten van de tweede ronde ‘Pilootprojecten Nalatenschappen Kunstenerfgoed’ (2024-2025). In 2023 werd een eerste ronde georganiseerd om kunstenaars, erfgenamen en organisaties te ondersteunen bij de omgang met nalatenschappen van hedendaagse kunstenaars.

Jadran Sturm & Åsa Lie

Beeldende kunstenaars Jadran Sturm en Åsa Lie waren van 1989 tot 2016 samen actief in het Vlaamse en internationale kunstenveld. Hun eerste samenwerking was ‘ARBETE – CONSULTING ON MATHEMATICS, TIME & SPACE (1989)’ tentoongesteld in galerie PROJECT in Stockholm, waarbij ze diverse mediums waaronder een super 8 film, foto’s en sculpturen samenbrachten in één ruimte, in één installatie. Dit werk was het startpunt van een fijne samenwerking tussen de twee kunstenaars met een reeks aan performances, projecten, installaties en tentoonstellingen.

“In hun kunst verkenden Åsa en Jadran thema’s zoals identiteit en geschiedenis en verweefden telkens het persoonlijke en huiselijke met politieke, sociale en historische contexten.”

Merzedes Sturm-Lie

Archief

Het archief van het kunstenaarsduo Jadran Sturm & Åsa Lie is een inspirerend voorbeeld van hoe een archief deel uit kan maken van de artistieke praktijk en andersom. Zo is er divers materiaal met betrekking tot performances en installaties bewaard gebleven, van onderzoeksmateriaal en objecten die ze tijdens deze performances gebruikten tot tekeningen, drukwerk en instructies voor de opbouw van hun installaties. Dit zorgt voor een andere kijk op het archief dat rechtstreeks deel uitmaakt van het oeuvre van Jadran Sturm & Åsa Lie.

In het archief is ook divers materiaal bewaard gebleven van performances en tentoonstellingen, die nog niet gerealiseerd zijn. Een van de bijzondere verhalen is de installatie ‘HUMANITAS (1995)’, waarbij Jadran Sturm en Åsa Lie zich laten inspireren door elementen uit het leven van hun ouders. De installatie bestaat uit vier verschillende delen: een wit kanten hart gemaakt door de moeder van Jadran Sturm, een plaat uit de collectie van de ouders van Åsa Lie, 559 samenvattingen van boeken over het onderwerp ‘Humanitas’ uit de universiteitsbibliotheek in Kopenhagen afgedrukt op kettingpapier, en een serie inkt tekeningen geïnspireerd door de techniek kantklossen.

Methode

Het pilootproject bestaat uit drie verschillende fasen met als doel de artistieke nalatenschap op diverse manieren in kaart te brengen en te ontsluiten naar een breder publiek.

Fase 1: Selectie sleutelwerken

Tijdens deze fase duikt CKV, samen met kunstenaar Åsa Lie en haar dochter Merzedes, het archief in van het kunstenaarsduo en brengen we dit in kaart aan de hand van een plaatsingslijst. Daarnaast bestuderen we steekproefsgewijs enkele archiefdozen gedetailleerder om kennis te verzamelen rond de inhoud en het potentieel belang van het archief. Deze archiefdoorlichting biedt niet alleen de basis om een visie te ontwikkelen rond archiefzorg, maar ook om gerichte stappen te ondernemen voor het duurzaam borgen van het archief.

Aan de hand van de verzamelde informatie in de plaatsingslijst wordt een eerste selectie opgesteld van een twintigtal sleutelwerken om verder mee aan de slag te gaan tijdens dit pilootproject. Deze wordt voorgelegd tijdens een expertisemoment aan verschillende experten uit het veld.

Fase 2: interviews mondelinge geschiedenis

Na de selectie van de sleutelwerken kunnen we pas echt aan de slag met het inventariseren en digitaliseren van archiefmateriaal met betrekking tot deze werken. Vervolgens gaan we deze beschrijven door middel van interviews met Åsa Lie waarin we focussen op de culturele, politieke en emotionele context. Aan de hand van de interviews en het verzameld materiaal wordt er een goed draagvlak gecreëerd, waarin de visie van het kunstenaarsduo wordt opgenomen voor het verder duurzaam beheren van de artistieke nalatenschap.

Fase 3: ontsluiten

In de laatste fase wordt de focus gelegd op het ontsluiten van het divers verzameld materiaal tijdens het pilootproject. De website wordt geoptimaliseerd en uitgebreid met als doel het materiaal toegankelijk te maken voor een breder publiek. De Private Stichting Jadran Sturm & Åsa Lie organiseert ook diverse workshops aan LUCA School of Arts (Brussel en Gent), KASK & Conservatorium Gent en Green Corridor, een residentieplek voor kunstenaars, met de focus op de sleutelwerken om deze samen met de deelnemers verder te activeren.

“We willen de overdracht van verhalen, informatie en kennis aan nieuwe generaties vergemakkelijken, het archief rond deze sleutelwerken ontwikkelen en werken aan de verdieping van het oeuvre van Sturm & Lie, met oog op onderzoek en de ontsluiting ervan voor een breder publiek. Ons uiteindelijke doel is het tot leven wekken van hun oeuvre.”

Merzedes Sturm – Lie

Bijzondere ontdekkingen

De Private stichting Jadran Sturm & Åsa Lie merkt dat de interesse in het werk van beide kunstenaars steeds groter wordt. Via het archief kan er een  verhaal verteld worden over de Belgische en Europese kunstscene van de jaren ’90 en 2000, evenals de geopolitieke context van die tijd.

Een interessant en inspirerend voorbeeld is het sleutelwerk ‘Panagia Gorgoepikoos’, geïnspireerd op een kleine Byzantijnse kerk uit de 12e eeuw in het centrum van Athene. Dit is een kunstproject uit 1993 dat bijna drie decennia onopgemerkt in het archief was blijven liggen. In 2021 werd het werk voor het eerst tentoongesteld samen met origineel onderzoeksmateriaal, film en een bijbehorende publicatie. Vervolgens heeft in 2024 de kunstenaar Laura Puska het boek ‘Panagia Gorgoepikoos’ naar Athene gebracht waar ze geïnspireerd door dit werk, een nieuw kunstproject ontwikkelt, met de titel ‘Performing Thing I – from a series of attempts to arrive to the intersection of human and non-human performance’ (2024-).

Dankzij het pilootproject Nalatenschappen Kunstenerfgoed wordt een groot deel van het archief van Jadran Sturm & Åsa Lie in kaart gebracht en ontsloten naar het breder publiek op verschillende manieren. Ontdek hier hoe dit project de artistieke praktijken van het kunstenaarsduo toegankelijker maakt voor toekomstige generaties!

NL